1. WSTĘP

Ostatnie wytyczne dotyczące podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (BLS, Basic Life Support) wydane przez Europejską Radę Resuscytacji (ERC) pochodzą z roku 1998 [1]. Były one oparte na opublikowanych w 1997 roku Stwierdzeniach Doradczych Międzynarodowego Komitetu Łącznikowego w sprawach Resuscytacji (ILCOR) [2]. Następnie Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA) podjęło, wspólnie z przedstawicielami ILCOR, serię prac oceniających naukowe podstawy resuscytacji. Zostały one oparte na wiarygodnych i aktualnych publikacjach [3]. Ostatecznie doprowadziło to do opublikowania w sierpniu 2000 roku Wytycznych 2000 Resuscytacji Krążeniowo-Oddechowej oraz Doraźnego Postępowania w Zaburzeniach Krążenia [4, 5]. Grupa Robocza do spraw Podstawowych Zabiegów Resuscytacyjnych i Automatycznej Defibrylacji Zewnętrznej (Grupa BLS i AED) zapoznała się z tym dokumentem oraz towarzyszącą mu dokumentacją naukową i zaproponowała wprowadzenie zmian do rekomendowanych przez ERC Wytycznych BLS. Zmiany te przedstawia niniejsze opracowanie.

2. ZMIANY W WYTYCZNYCH

Część zmian ma charakter niewielkiej korekty (np. czas trwania wdechów ratowniczych wydłużono z 1,5 sekundy do 2 sekund) lub też ma na celu zapewnienie zgodności międzynarodowej wytycznych (np. wcześniejsze sprawdzanie, czy nie ma ciał obcych w jamie ustnej). Nastąpiły też pewne modyfikacje językowe, zwiększające precyzję sformułowań; przykładem może być wprowadzenie terminu „prawidłowe oddechy” jako próba odróżnienia ich od oddechów agonalnych.

Natomiast istotne zmiany w technice resuscytacji są następujące:

a) ratowników niemedycznych nie będzie się uczyć ani wymagać od nich sprawdzania tętna w celu stwierdzenia zatrzymania krążenia, natomiast pozostaje to elementem oceny pacjenta przez personel medyczny;

b) zwiększono objętość wentylacji osób dorosłych, gdy nie ma możliwości dodatkowej podaży tlenu, do 700-1000 ml na jeden wdech;

c) stosunek uciśnięć klatki piersiowej do oddechów w warunkach BLS prowadzonych przez dwóch ratowników ma wynosić 15 : 2, gdy drogi oddechowe nie są zabezpieczone;

d) uderzenia w plecy i uciśnięcia nadbrzusza zaleca się tylko w przypadku dławienia się przytomnych osób dorosłych, u osób nieprzytomnych wykonuje się uciśnięcia klatki piersiowej.

Poniżej omówiono w skrócie uzasadnienie wprowadzonych

zmian.

2.1. SPRAWDZANIE TĘTNA NA TĘTNICACH

SZYJNYCH

Większość opublikowanych wytycznych resuscytacji podkreśla, że brak tętna w tętnicach szyjnych należy do zasadniczych oznak zatrzymania krążenia. Na sprawdzenie tego przeznacza się zwykle do 10 sekund.

Tymczasem w wielu badaniach wykazano, że do niewątpliwego stwierdzenia obecności lub braku tętna w tętnicach szyjnych potrzeba czasu znacznie dłuższego niż 10 sekund [6-10], a poważne błędy diagnostyczne zdarzają się nawet przy dłuższym jego poszukiwaniu [11]. W rezultacie tych badań Grupa BLS ERC zaleciła w roku 1998, by „zmniejszyć nacisk” na sprawdzanie tętna na tętnicach szyjnych, wprowadzając zamiast tego określenie„poszukiwanie oznak zachowanego krążenia krwi” [1].

Po analizie danych uzgodniono, że dla ratowników niemedycznych poszukiwanie oznak zachowanego krążenia krwi powinno oznaczać działania następujące: wykonać dwa wstępne skuteczne oddechy ratownicze; wzrokowo, słuchowo i dotykiem sprawdzić w ciągu najwyżej 10 sekund czy pojawiają się prawidłowe oddechy, kaszel lub ruchy pacjenta. Jeśli ratownik nie jest przekonany, że występuje jedna lub parę wymienionych oznak zachowanego krążenia, powinien natychmiast podjąć pośredni masaż serca.

Personel medyczny natomiast nadal powinien sprawdzać tętno na tętnicach szyjnych, poświęcając na to nie więcej niż 10 sekund i równocześnie poszukiwać innych oznak zachowanego krążenia.

2.2. OBJĘTOŚĆ WDECHÓW

Dotychczasowe wytyczne ERC zalecały, by każdy wdech podczas wentylacji usta-usta dostarczał od 400 do 600 ml [12], podczas gdy wytyczne AHA wskazywały objętość od 800 do 1200 ml [13]. Mniejsza objętość wdechów obniża co prawda groźbę rozdęcia żołądka [14], lecz bez dodatkowej podaży tlenu może prowadzić do niedostatecznego natlenienia pacjenta [15].

Zaleca się zatem, by w trakcie resuscytacji osoby dorosłej każdy wdech ratowniczy (bez dodatkowego tlenu) miał objętość 10 ml/kg masy ciała ratowanego, co oznacza u dorosłego średniej budowy ciała 700-1000 ml. Objętość tę należy wdmuchiwać powoli (2 sekundy lub nieco dłużej), a ratownik powinien przed każdym wdmuchnięciem wykonać głęboki wdech, by zwiększyć stężenie tlenu w swoim powietrzu wydechowym [16].

W praktyce nie wprowadza to żadnych zmian do wytycznych BLS, gdyż nie zmienia się instrukcja „wdmuchiwać powietrze (...) tak, by klatka piersiowa (ratowanego) wyraźnie się unosiła”.

Producentom manekinów do nauki resuscytacji zostanie wydane zalecenie, by zmienili objętość „płuc” w tych urządzeniach.

2.3. STOSUNEK UCIŚNIĘĆ KLATKI PIERSIOWEJ DO ODDECHÓW

Gdy w trakcie zatrzymania krążenia wykonuje się pośredni masaż serca, wtedy ciśnienie perfuzji naczyń wieńcowych narasta stopniowo i jest wyższe po 15 nieprzerwanych uciśnięciach, niż po 5 [17].

Ponadto przy każdej przerwie na oddech ciśnienie perfuzyjne szybko spada. Ponowne przywrócenie poprzedniego poziomu perfuzji mózgowej i wieńcowej następuje dopiero po kilku kolejnych uciśnięciach. W odniesieniu do układu krążenia, stosunek wynoszący 15 : 2 będzie zatem skuteczniejszy niż 5 : 1. Istnieją też dowody przemawiające za lepszym wynikiem końcowym leczenia pacjentów z zatrzymaniem krążenia, u których pośredni masaż serca wykonywano z większą ilością uciśnięć klatki piersiowej w każdym cyklu BLS, nawet za cenę mniejszej ilości wdmuchnięć powietrza [17, 18].

Z tych względów zaleca się obecnie, by podczas BLS prowadzonych przez jednego lub dwóch ratowników stosować 15 uciśnięć klatki piersiowej na 2 oddechy. Podczas specjalistycznych zabiegów resuscytacyjnych (ALS), po zabezpieczeniu dróg oddechowych rurką dotchawiczą z mankietem, można stosować inną proporcję uciśnięć do oddechów.

By ograniczyć zakres nauczanych czynności, w trakcie kursów BLS dla ratowników niemedycznych należy uczyć tylko sekwencji BLS prowadzonych przez jednego ratownika. Natomiast gdy na miejscu znajduje się dwóch lub więcej ratowników niemedycznych, powinni oni prowadzić resuscytację na zmianę.

BLS w wykonaniu dwóch ratowników powinny być wykonywane tylko przez personel medyczny lub ratowników niemedycznych wchodzących w skład specjalnie wyszkolonych zespołów, np. w organizacjach niosących pierwszą pomoc. Nawet zespoły specjalnie wyszkolone winny przestrzegać stosunku uciśnięć do oddechów 15 : 2.

2.4. ZADŁAWIENIE OSOBY NIEPRZYTOMNEJ

Dotychczasowe wytyczne BLS ERC zalecały stosowanie sekwencji 5 uderzeń w plecy na przemian z uciśnięciami nadbrzusza tak u osób przytomnych, jak i nieprzytomnych. Panuje ogólna zgoda, że po wyuczeniu procedur resuscytacji zachowanie tej umiejętności jest słabe [19-21]. Sugeruje się, że należy uczyć innych technik znajdujących zastosowanie, gdy ratowana osoba jest nieprzytomna lub traci przytomność. Szereg autorytetów rekomenduje ponadto uproszczenie nauczanych technik, by poprawić ich przyswajanie i zachowanie nabytych umiejętności [22, 23]; wykazano też, że korzystne jest ograniczenie liczby kolejnych etapów wyuczanej sekwencji [24]. Ryzyko śmiertelnego zadławienia jest znacznie mniejsze niż zatrzymania krążenia wskutek zawału serca [25]. Zatem pojawiają się ważne względy edukacyjne, by podjąć próbę uproszczenia algorytmu postępowania w tej (względnie) rzadkiej sytuacji.

Istnieją ponadto dowody, iż uciskanie klatki piersiowej może generować wyższe ciśnienia w drogach oddechowych niż uciskanie nadbrzusza, może więc być skuteczniejszym sposobem pokonania ich zatkania przez ciało obce [26].

Z tych względów obecnie zaleca się, by u ofiary zadławienia, która jest nieprzytomna lub traci przytomność, stosować zmodyfikowaną sekwencję podstawowych zabiegów resuscytacyjnych, zamiast uderzenia w plecy i uciśnięcia nadbrzusza.

3. SEKWENCJA DZIAŁAŃ W TRAKCIE PODSTAWOWYCH ZABIEGÓW RESUSCYTACYJNYCH U OSÓB DOROSŁYCH

Poniżej przedstawiono sekwencję działań stanowiącą Wytyczne 2000 Europejskiej Rady Resuscytacji dla Podstawowych Zabiegów Resuscytacyjnych u Osób Dorosłych. W tekście przyjęto, że za osobę dorosłą uznaje się osobę w wieku 8 lat lub starszą. Nie poczyniono rozróżnienia między osobami płci męskiej i żeńskiej.

1. Zapewnić bezpieczeństwo ratownikowi i ratowanemu.

2. Sprawdzić, czy ratowany reaguje:

• Delikatnie potrząsnąć go za ramię i głośno zapytać: „Jak się Pan czuje”?

3A. Jeśli pacjent odpowiada lub porusza się:

• Pozostawić ratowanego w pozycji, w jakiej go zastano (pod warunkiem, że nie naraża go to na dodatkowe niebezpieczeństwo), sprawdzić jego stan i w razie potrzeby wezwać pomoc.

• Wysłać kogoś po pomoc, a gdy ratownik jest sam, pozostawić ratowanego i samemu udać się po pomoc.

• Regularnie oceniać stan ratowanego.

3B. Jeśli ratowany nie reaguje:

• Głośno wzywać pomocy.

• Jeśli nie można w pełni ocenić stanu ratowanego w pozycji, w jakiej go zastano, odwrócić go na plecy i udrożnić drogi oddechowe:

— Ułożyć dłoń na czole ratowanego i ostrożnie odgiąć mu głowę ku tyłowi, jednocześnie zaciskając mu nos kciukiem i palcem wskazującym, gdy potrzebne jest podjęcie sztucznej wentylacji;

— Usunąć z jamy ustnej wszelkie widoczne przyczyny zatkania dróg oddechowych, w tym przemieszczone protezy zębowe, nie ruszając jednak protez dobrze umocowanych;

— Czubkiem palca (lub palców) umieszczonego na podbródku (żuchwie) ratowanego unieść żuchwę, co udrażnia drogi oddechowe.

Zrezygnować z odginania głowy, jeśli podejrzewa się obrażenia kręgosłupa szyjnego*.

(Przyp. red.: w takiej sytuacji należy posłużyć się metodą wysunięcia żuchwy).

4. Utrzymując w opisany sposób drożność dróg oddechowych —

wzrokowo, słuchowo i dotykiem ocenić, czy występują prawidłowe

oddechy (silniejsze niż okresowe westchnięcia lub słabe próby oddychania):

— Wzrokowo ocenić ruchy klatki piersiowej;

— Uchem zbliżonym do ust ratowanego ocenić szmery oddechowe;

— Policzkiem wyczuć czy z ust wydobywa się powietrze.

• Na wzrokowe, słuchowe i dotykowe poszukiwanie prawidłowych oddechów poświęcić nie więcej niż 10 sekund.

5A. Jeśli ratowany prawidłowo oddycha:

• Ułożyć go w pozycji bezpiecznej (patrz).

• Wysłać kogoś po pomoc, a gdy ratownik jest sam, pozostawić ratowanego i samemu udać się po pomoc.

• Regularnie oceniać oddychanie.

5B. Jeśli ratowany ni e o d d y c h a lub wykonuje tylko okresowe

westchnięcia bądź słabe próby oddechu:

• Wysłać kogoś po pomoc, a gdy ratownik jest sam, pozostawić ratowanego i samemu udać się po pomoc; po powrocie podjąć sztuczną wentylację, opisaną poniżej.

• Odwrócić ratowanego na plecy, jeśli nie jest jeszcze w takiej pozycji.

• Wykonać dwa wolne, skuteczne oddechy ratownicze tak, by przy każdym klatka piersiowa wyraźnie unosiła się i opadała:

— Odgiąć głowę ratowanego ku tyłowi i unieść jego żuchwę;

— Kciukiem i palcem wskazującym ręki odginającej głowę zacisnąć miękkie części nosa ratowanego;

— Uchylić usta ratowanego, nie zmieniając podparcia żuchwy;

— Nabrać głęboko powietrza w swoje płuca, możliwie szczelnie ułożyć swoje wargi wokół ust ratowanego;

— Powoli wdmuchiwać powietrze do ust ratowanego, jednocześnie obserwując zachowanie się jego klatki piersiowej;

wdech powinien trwać około 2 sekund, a klatka piersiowa powinna się wyraźnie unieść;

— Utrzymując odgięcie głowy i uniesienie żuchwy, odsunąć swoje usta od ust ratowanego i obserwować, czy podczas wydechu opada jego klatka piersiowa.

• Ponownie nabrać powietrza i powtórzyć opisaną powyżej sekwencję tak, by w sumie wykonać dwa skuteczne oddechy ratownicze.

• Jeśli wykonanie skutecznego wdechu natrafia na trudności:

— Ponownie sprawdzić jamę ustną ratowanego i usunąć z niej ewentualne przeszkody;

— Ponownie sprawdzić, czy wystarczające jest odgięcie głowy i uniesienie żuchwy;

— Podjąć maksymalnie 5 prób w celu uzyskania 2 skutecznych wdechów;

— Nawet jeśli się to nie udaje, przejść do oceny krążenia krwi.

6. Sprawdzić, czy występują oznaki zachowanego krążenia:

• Wzrokowo, słuchowo i dotykiem stwierdzić obecność prawidłowego oddechu, kaszlu lub ruchów ratowanego.

• Sprawdzić tętno na tętnicach szyjnych tylko wtedy, gdy ma się odpowiednie przeszkolenie w tym zakresie.

• Przeznaczyć na to nie więcej niż 10 sekund.

7A. Jeśli m a s i ę p e w n o ś ć, że występują oznaki zachowanego krążenia:

• Kontynuować sztuczną wentylację, dopóki ratowany nie podejmie własnego oddychania.

• Mniej więcej co 10 oddechów (lub co minutę) ponownie sprawdzać oznaki zachowanego krążenia; za każdym razem przeznaczać na to nie więcej niż 10 sekund.

• Jeśli ratowany podejmie własne oddychanie, ale nadal jest nieprzytomny, ułożyć go w pozycji bezpiecznej. Trzeba być przygotowanym do ponownego odwrócenia go na plecy i podjęcia sztucznej wentylacji, jeśli nastąpi bezdech.

7B. Jeśli n i e s t w i e r d z a się oznak zachowanego krążenia lub nie ma co do tego pewności, rozpocząć pośredni masaż serca:

• Swoją rękę bliższą stopom ratowanego umieścić w dolnej połowie jego mostka:

— Palcem wskazującym i środkowym wyczuć łuk żebrowy ratowanego po swojej stronie. Złączone palce przesuwać ku górze do punktu, w którym żebra łączą się z mostkiem. Ułożyć w tym miejscu palec środkowy, a wskazujący — na samym mostku;

— Przesunąć nadgarstek drugiej ręki w dół mostka, aż zetknie się on z palcem wskazującym pierwszej ręki; powinno to wypaść w środku dolnej połowy mostka;

— Nadgarstek drugiej ręki ułożyć na pierwszym;

— Wyprostować lub spleść palce obu rąk i unieść je w górę tak, by nie uciskać nimi żeber ratowanego. Nie uciskać nadbrzusza ani najniższej części mostka;

— Ustawić się pionowo nad klatką piersiową ratowanego, wyprostować kończyny górne w łokciach i ucisnąć mostek z taką siłą, by obniżył się on o 4-5 cm;

— Zwolnić ucisk bez odrywania rąk od mostka i powtarzać takie uciskanie z częstością około 100 razy na minutę (nieco mniej niż 2 uciśnięcia na sekundę); pomocne może być przy tym głośne liczenie. Ucisk i zwolnienie ucisku powinny trwać jednakowo długo.

• Łączne stosowanie oddechów ratowniczych i pośredniego masażu serca:

— Po 15 uciśnięciach odgiąć głowę ratowanego, unieść jego żuchwę i wykonać 2 skuteczne oddechy ratownicze;

— Natychmiast ponownie ułożyć ręce we właściwej pozycji na mostku i wykonać kolejne 15 uciśnięć; kontynuować uciśnięcia klatki piersiowej i sztuczną wentylację w stosunku 15 : 2;

— Przerwać akcję dla ponownego poszukiwania oznak zachowanego krążenia tylko wówczas, gdy ratowany się poruszy lub wykona prawidłowy oddech; poza tym resuscytacji nie należy przerywać.

8. Kontynuować resuscytację do czasu:

— Nadejścia kwalifikowanej pomocy i przejęcia przez nią resuscytacji;

— Powrotu spontanicznego oddechu/krążenia;

— Fizycznego wyczerpania ratownika.

Ryc. 1. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych (A-BLS)

4. POZYCJA BEZPIECZNA

Istnieje wiele odmian pozycji bezpiecznej, które mają swych zwolenników. Krajowe rady resuscytacji i inne organizacje powinny rozważyć jednakże przyjęcie jednej z kilku możliwych odmian, by zachować jednolitość szkolenia i praktyki.

Grupa Robocza ERC do spraw BLS i AED zaleca, by dla celów szkoleniowych korzystać z niżej opisanej techniki. Należy jednak zadbać, by w trakcie szkolenia przytomne osoby, na których ćwiczy się te ułożenia, nie pozostawały w nich dłużej niż przez parę minut. Gdy ratowanego układa się w pozycji bezpiecznej, należy regularnie kontrolować krążenie obwodowe znajdującej się na dole kończyny górnej. W sytuacji, gdy zachodzi konieczność pozostawienia ratowanego w pozycji bezpiecznej przez dłuższy okres, po 30 minutach trzeba go ułożyć na drugim boku.

• Zdjąć ratowanemu okulary.

• Uklęknąć obok ratowanego i upewnić się, że obie jego kończyny dolne są wyprostowane.

• Kończynę górną od strony ratownika ułożyć w zgięciu 90° w stawie barkowym i łokciowym, przy czym po zgięciu łokcia dłoń powinna być skierowana ku górze.

• Przełożyć dalsze ramię ratowanego w poprzek jego klatki piersiowej, a grzbiet jego ręki podłożyć pod policzek.

• Drugą ręką uchwycić dalszą kończynę dolną ratowanego tuż ponad kolanem i podciągnąć ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża.

• Trzymając nadal rękę ratowanego pod policzkiem, pociągnąć za jego dalszą kończynę dolną tak, by ratowany obrócił się na bok w kierunku ratownika.

• Ustawić kończynę dolną ratowanego, która znajdzie się u góry tak, by w stawie biodrowym i kolanowym była ona zgięta pod kątem prostym.

• Odgiąć głowę ratowanego ku tyłowi, by upewnić się, że drogi oddechowe są drożne.

• Gdy jest to konieczne, ułożyć rękę ratowanego pod policzkiem tak, by utrzymać głowę w odgięciu.

• Regularnie sprawdzać oddychanie.

Podsumowując, trzeba podkreślić, że mimo wszystkich trudności, na jakie napotyka się w trakcie szkolenia i w praktyce, bez wątpienia ułożenie oddychającej osoby nieprzytomnej w pozycji bezpiecznej może uratować jej życie.

5. RESUSCYTACJA PROWADZONA PRZEZ DWÓCH RATOWNIKÓW

Resuscytacja bezprzyrządowa w wykonaniu dwóch ratowników jest mniej męcząca niż wówczas, gdy prowadzi ją jedna osoba.

Ważne jest jednak, by obydwie osoby dysponowały praktyką i biegłością w tej technice. Z tego względu zaleca się, aby korzystali z niej tylko wyszkoleni ratownicy medyczni oraz tacy ratownicy niemedyczni, którzy są członkami przeszkolonych zespołów.

Należy przestrzegać następujących wskazówek:

1. Zadaniem priorytetowym jest wezwanie pomocy. Może to oznaczać, że jeden z ratowników winien podjąć sam BLS, gdy drugi udaje się na poszukiwanie telefonu.

2. Korzystniejsze jest, gdy ratownicy prowadzą akcję ratunkową ustawiając się po przeciwnych stronach ratowanego.

3. Należy się stosować do zasady 15 uciśnięć na 2 oddechy. Pod koniec każdej serii 15 uciśnięć ratownik prowadzący wentylację powinien być już w pozycji umożliwiającej natychmiastowe wykonanie dwóch ratowniczych oddechów. Celowe bywa głośne liczenie uciśnięć klatki piersiowej przez ratownika, który je wykonuje.

4. Przez cały czas należy utrzymywać odgięcie głowy i uniesienie żuchwy. Wdechy winny trwać 2 sekundy i w tym czasie należy przerywać uciskanie klatki piersiowej, podejmując je natychmiast po zakończeniu drugiego wdechu, gdy tylko ratownik odejmie usta od twarzy ratowanego.

5. Jeśli ratownicy chcą się zamienić miejscami, zwykle dlatego, że prowadzący pośredni masaż serca jest zmęczony, zmiany tej trzeba dokonywać możliwie szybko i płynnie.

6. ZADŁAWIENIE

Jeśli ma miejsce częściowe zatkanie dróg oddechowych ratowany jest zwykle w stanie sam je udrożnić przez kaszel. Gdy natomiast przepływ powietrza jest całkowicie odcięty, może to być niemożliwe.

Rozpoznanie

• Dotyczy to zwykle osoby, która właśnie jadła, lub dziecka, które wzięło ciało obce do ust.

• Osoba dławiąca się zazwyczaj chwyta się rękami za szyję.

• Przy częściowym zatkaniu dróg oddechowych ratowany wykazuje lęk i kaszle. Może być przy tym słyszalny świst podczas wdechu, czyli rodzaj wysokiego dźwięku przy próbie zaczerpnięcia powietrza.

• Przy całkowitym zatkaniu dróg oddechowych ratowany nie może mówić, oddychać ani kaszlać, aż wreszcie traci przytomność.

Postępowanie (Patrz ryc. 2)

1. Jeśli ratowany oddycha, należy go zachęcać do kaszlu i powstrzymać się od innych działań.

2. Gdy ratowany wykazuje objawy słabnięcia albo przestaje oddychać lub kaszlać, trzeba przystąpić do uderzeń w plecy:

— Usunąć z jamy ustnej widoczne fragmenty ciał obcych lub luźne protezy zębowe;

— Stanąć z boku i nieco z tyłu od ratowanego;

— Podeprzeć jedną ręką klatkę piersiową ratowanego i nachylić go silnie ku przodowi tak, by przemieszczone ciało obce wydostało się na zewnątrz, zamiast przesunąć się dalej w głąb dróg oddechowych;

— Wykonać do 5 silnych uderzeń pomiędzy łopatkami, używając do tego nadgarstka drugiej ręki. Celem takiego postępowania jest przemieszczenie ciała obcego za każdym uderzeniem, co oznacza, że nie zawsze wszystkie 5 uderzeń okaże się konieczne.

3. Jeśli zawiodą uderzenia w plecy, należy przejść do uciśnięć nadbrzusza*:

* Przyp. red.: tzw. rękoczyn Heimlicha.

— Ustawić się za ratowanym i objąć go obydwoma kończynami górnymi na wysokości nadbrzusza;

— Pochylić go ku przodowi, by ciało obce wydostało się na zewnątrz, zamiast przesunąć się dalej w głąb dróg oddechowych;

Ryc. 2. Postępowanie w przypadku utraty przytomności z powodu zadławienia u dorosłych

— Zacisnąć rękę w pięść i umieścić ją pomiędzy pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym. Pięść uchwycić drugą ręką;

— Silnie pociągnąć splecione ręce do wewnątrz i ku górze. Powinno to doprowadzić do przemieszczenia się ciała obcego;

— Jeśli nie doprowadziło to do usunięcia przeszkody, ponownie skontrolować jamę ustną, czy nie ma w niej widocznego ciała obcego, które można by dosięgnąć palcem. Wykonywać na przemian 5 uderzeń w plecy i 5 uciśnięć nadbrzusza.

4. Jeśli ratowany straci przytomność:

Może to spowodować zwiotczenie mięśni wokół krtani, co umożliwi przedostanie się powietrza do płuc. Jeśli dojdzie do utraty

przytomności, należy podjąć następującą sekwencję działań ratowniczych:

• Odgiąć głowę ratowanego i usunąć wszelkie widoczne ciała obce z jamy ustnej.

• Poprawić drożność jego dróg oddechowych przez uniesienie żuchwy.

• Wzrokowo, słuchowo i dotykiem sprawdzić czy ratowany oddycha.

• Podjąć próbę wykonania 2 skutecznych oddechów ratowniczych.

• Jeśli udaje się wykonać skuteczne oddechy podczas 5 prób:

— Sprawdzić oznaki zachowanego krążenia krwi;

— W razie potrzeby rozpocząć pośredni masaż serca, sztuczną wentylację lub obie te czynności łącznie.

• Jeśli nie udaje się mimo 5 prób wykonać skutecznego oddechu:

— Natychmiast rozpocząć pośredni masaż serca, by usunąć zatkanie dróg oddechowych. Nie sprawdzać oznak zachowanego krążenia krwi;

— Po 15 uciśnięciach klatki piersiowej skontrolować, czy w jamie ustnej nie ma ciał obcych, a następnie podjąć kolejne próby oddechów ratowniczych;

— Powtarzać cykle 15 uciśnięć klatki piersiowej z ponawianymi próbami sztucznej wentylacji.

• Jeśli uda się wykonać skuteczne oddechy ratownicze:

— Sprawdzić oznaki zachowanego krążenia;

— Kontynuować pośredni masaż serca, sztuczną wentylację lub obie te czynności łącznie, stosownie do sytuacji.

7. KIEDY UDAĆ SIĘ PO POMOC

Podstawowe znaczenie ma jak najszybsze wezwanie przez ratowników pomocy.

• Gdy ratownik nie jest sam, jedna osoba powinna rozpocząć resuscytację, podczas gdy druga winna się udać po pomoc zaraz po tym gdy stwierdzi się, że ratowany nie oddycha.

• W przypadku osoby dorosłej, która nie oddycha, pojedynczy ratownik winien założyć, że chodzi o chorobę serca* * Przyp. red.: migotanie komór, którego jedynym skutecznym leczeniem jest defibrylacja. i natychmiast udać się po pomoc. Na decyzję taką musi mieć wpływ lokalna dostępność medycznej służby ratunkowej.

Jeśli jednak istnieje prawdopodobieństwo, że przyczyną utraty przytomności są zaburzenia oddechowe, np.:

uraz,

utonięcie,

zadławienie,

zatrucie lekami lub alkoholem,

albo gdy chodzi o niemowlę lub dziecko

ratownik powinien przez około 1 minutę wykonywać zabiegi resuscytacyjne, zanim uda się po pomoc.

---